KIRÇOVA
Kırçova Kırçova vaisinin orta bölümünde bulunuyor. Uygun coğrafi-trafik konumu var ve dört karayolunun önemli kavşağını teşkil ediyor: Kuzeyde Straja yokuşu vasıtasıyla Gostivar, Kalkandelen ve devamında Üsküp, güneyde Preseka vasıtasıyla Ohri ve Struga ile güney doğuda Demir Kapı ve Manastır, doğuda ise Treska nehir vadisinden Makedonskı Broda’a ordan da Barbaros tarafından Pirlepe’ye giden güzergah mevcut. Demir yolu hattıyla Gostivar ve Kalkandelen vasıtasıyla Üsküp’le bağlanıyor.
Tarihi açıdan bakıldığında ilk sefer Kitsavits ismiyle Çar Vasili II dönemine ait bir buyrukta XI y.y. başlangıcında (1018 yılı) anılmaktadır. Orta çağda şehir önemli askeri merkeziymiş. XIV y.y. sonuna doğru ve XV y.y. başlangıcında Osmanlı İmparatorluğunun hakimiyeti altına düşer. XIV y.y. başlangıcında ticari- zanaat yeri olarak gelişmeye başlıyor. XVIII y.y. Kırçova kaza merkezi oluşturuyordu. Üsküp-Kırçova-Ohri yolunun 1919 yılında inşa edilmesi, ticari-zanaat fonksiyonunun güçlenmesine katkı sağlamıştır.
XIX y.y. sonlarına doğru ve XX y.y başlangıcında şehrin nüfusu 5.000 kişiydi, Balkan Savaşları sonrasında ise şehrin nüfusu oldukça azalmış ve yaklaşık 1.000 kişiydi. İkinci Dünya Savaşından sonra Kırçova süregenli olarak nüfus açısından artış kaydediyor. 1948 yılında Kırçova’nın nüfusu 7.280 kişi, 1961 yılında 10.324 kişi, 1981 yılında 22.479,1994 yılında 27.543 kişi ve 2002 yılında nüfusu yaklaşık 30.000 kişiye ulaşmıştır. Özellikle 1961-1981 yıllarınıiçeren dönemde nüfusta artış kaydedilmiştir.
Uskana’dan Kırçova’ya
Şehrin antikismi Uskana’dır. Günümüzde Kitino Kalesi olarak bilinen, şehrin üzerindeki kalenin varlığına bağlı bilgiler erken Antik çağına ait olmakla, o dönem Uskana Makedon İmparatorluğunun sınır şehriydi. Bizans döneminde şehir iyi belirlenmiş ve önemli askeri-idari ve ticari merkezi oluşturuyordu. Burada, Sırp-Bizans savaşları döneminde Sırp Çarı Uroş II ‘nin 1320 yılında bulunduğu ve Bizans savaşları sonrasında şehri terk ettiğini, Şehrin Sırp hakimiyeti altına düşüyor ve Makedonya’da bulunan Sırp gezginleri XIV ve XV y.y. şehri Kritçovo veya Kırtçovo olarak anmaktadırlar, bu ismi büyük ihtimal Slovenlerden almıştır. Türkler tarafınca hakimiyeti 1385 yılında geçirildiğinde, Osmanlı döneminde Kırçova adını almıştır.
Sanayide madencilik ve endüstri yaygındır. Kırçova’nın sani gelişimi açısından, şehrin etrafında bulunan demir ve amettallerle zengin maden ocakları ile 1952 yılında inşa edilen Üsküp Kırçova demir yolu hattının büyük katkısı var, bu dönemde Kırçova batı Makedonya’nın önemli yükleme istasyonu oldu.
Tarih ve Kültür
Kitino Kale
150 yıl öncesine kadar mevcut şekliyle korunan kale Roma dönemine aittir
Kitino kale Kırçova etrafında spesifik yükselmesi nedeniyle adını almıştır. Belli dönemlerde orada iki sıra güçlü kale ve birkaç kule ile merkez yerleşim yeri bulunuyordu. Kulelerden biri hala mevcuttur ve burada Büyük iskender ve Yustiniyan döneminden paralar bulunmuştur. Halk efsanesine göre Kalenin sarayında,Kral Marko’nun kıskardeşlerinden biri Kita yaşıyormuş ve kale ondan isminialmıştır. 1741 yılında Kalenin bir bölümünde şehir saati inşa edildi ve 1938 yılında Sırp iktidarının emriyle yıkıldı. XIX y.y . Kalede Türk asilzadeleri ve yöneticileri yaşıyordu. Kale platformunda sadece zemini kaldı. Kalan bölümü rölatif korunmuştur ve yer altında bulunuyor. Kitino Kalede 1968 yılında İkinci Dünya savaşına katılan savaşçılara adalı anıt inşa edildi.O dönemde Kale tekrar şehrin merkezi konumunu kazanıyor.Günümüzde arkeolojik yeri oluşturuyor ve alanın tamamı park şeklinde düzenlenmiştir ve gündüzleri ve akşamları dinlenme ve arkadaşlarla iyi, hoşça vakit geçirmek için güzel bir yerdir. Bu bölge ziyaretçileri için Kale en ilginç ve en cazip ziyaret yerini oluşturuyor.
Batı Makedonya Müzesi
Kırçova müzesi, Makedonya’nın bu bölgesine ait kültür-tarihi geçmişini itinalı ve sistematik korumuştur, müze 11 Ekim 1980 yılında törenle hizmete verildi, müze binası ise 1892 yılından bu yana mevcuttur. İkinci Dünya Savaşı sırasında bu binada Makedonya Halk Kurtuluş Savaşı genel Kurmayı ikamet etti. Müzede mevcut sergi XIX y.y ve XX y.y Makedon halkının özgürlük için savaşını otantik malzeme, nesne, maket, yazılarla gösteriyor. Makedon halkının asırlar boyunca tarihte kullandığı silahlar da sergilenmiştir. Müzenin büyük bir bölümü fresk ve mozaiklere ayrılmıştır. XIX y.y. Kırçova halk giysilerini, mutfak eşyalarını, halk dokumasını içeren etnoloji bölüm sergilenmiştir. Tarihi bölümü yanında Müze süregenli bir şekilde arkeolojik nesne arayışı içerisindedir. Bu amaçla Knejino Manastırı, Miokazi ve Karbunitsa manastırlarına arkeolojik kazılar yapılmaktadır.Müzenin muelif ve sergi etkinlikleri yanısıra resim sergileri de düzenliyor.
St. Petar ve Pavle Kilisesi (1907)
Kırçova’da ilk Hristiyan ibadetgahları V ve VI y.y. anılmaktadır. Kırçova’da eskiden üçkilise varmış ve bunlar Osmanlı İmparatorluğu döneminde yıkılmıştır. St. Petar ve Pavle Kilisesi 1907 yılında eski bir yapının temelleri üzerinde inşa edilmiştir ve 1917 yılında kutsandı. 1943 yılında çanlarla donatıldı günümüzde de diğer yan yapılarla inşa ediliyor: vaftiz odası, mutfak, kilise kütüphanesi. Kilisenin iç ve dış bölümünün düzenlenmesiyle kilisenin özel mimari uyumu ve büyüklüğü dile gelmektedir.
Hazreti Meyrem’e Haberin Ulaşıldığı Manastır (XIV y.y.)
İki din için kutsal ibadetgahı: Manastır kilisesi öyle inşa edilmiştir ki bir çatı altında, Hristiyan süslemeleri yanında İslam süslemeleri de mevcuttur
Manastır Meyrem anaya verilen habere adalı olmakla genel adı Preçista’dır (Kutsal İffet)(Meyrem ananın ibadet eyrine getirilmesi bayramı). 1316 yılında inşa edilmiştir. Kırçova yakınlığında, Tsotsan dağında, deniz seviyesi 920 metre yükseklikte bulunmaktadır. Önceden XIX y.y. ismini yakınlığında bulunan Kırnino köyüne göre almıştı ve Kırninski Manastırı olarak biliniyordu. Günümüzde Hazreti Meyrem Ana kilisesi kadın manastırıdır.
1558 yılında manastır timeline kadar yanmıştır ve rahipler yer altı kanallar vasıtasıyla kurtulmayı başarmışlar. Manastırın 1763 yılından bu yana mührü varmış. 1848 yılında oradamevcut tüm Manastır kitapları yakılmış ve yanmış, bu olay Yunan metropolit Meletiy’in emir üzere yaşandı. Bundan madda dini ayinler sloven dilinde yapılmaya devam etmiş.
Günümüz kilise 1850 yılından bu yana mevcuttur. Yeni görkemli ibadet yerinin inşaatında Diço tayfasından Miyak ustaları çalışıyormuş, O mihrap bölümünü oğlu Avram ise otuz yıl sonar, güzelliğiyle celbeden fresk bölümünü tamamlamıştır.
Kendi değeriyle muhteşem ikonostasis, kilise kitapları dikat çekicidir, bunlar arasında XIV y.y Dördüncü İncil kitabı ile XV y.y. Zebur kitabı özel önemdendir. Kilisede kutsal su menbağı bulunuyor ve Hz. Meyrem Anaya adalıdır.
Bu manastırda 2 Ağustos 2012 yılı MOK-OA ilk azizleri kutsadı, XVI y.y.üç rahip-çile çekenleri kutsadı.
Yenilenen eski Ohri Başpiskoposluğunun İlk Makedon Piskoposu , sayın Dositey bu manastırda keşişhanede rahipliği Kabul etmiş, burada kendisinden once aynı şeyi Makedon ünlü eğitimcisi Kiril Peyçinoviç de yapmıştır. Burada Polog-Kumanova piskoposu sayın Kiril de rahipliği Kabul etmiştir, O günümüz MOK-OA Kilise meclisinin tek üyesidir ve 17 Temmuz 1967 yılı Üçüncü Makedon Kilis halk toplantısı Meclisinin de bir bölümüydü, bu toplantıda Makedonya Ortodoks Klisesi nezdinde Ohri Başpiskoposluğunun kilise müstakil konumunu yenileyen tarihi karar alınmıştır.
Muhteşem yüksek katlı konaklar ziyaretçilere iyi evsahipliği yapmaktadır. Manastırda etkin keişiş hayatı var. Rahibeler avlunun düzeni, yeşillik ve çiçeklerin bakımıyla ilgileniyor, bundan başka evcil geyiklerle de ilgileniyorlar.
Makedonya’da manastır kapsamında bulunan en büyük Manastır kilisesi hazreti Meyrem’e adalıdır. İki bölüme ayrılmıştır: biri Hristiyan mabedi, diğeri de İslam dini mabedidir, içinde freskler yoktur ve İslam dini mesuplarının ibadetlerini ifa etme konusunda hizmet sunuyordu.
Vraneştitsa Çömlekçiliği
Çömlekçiler topluluğu yaklaşık 30 ustayla Makedonya’da en büyük ve en ünlü topluluğu oluşturuyor. Onlar, zanatın beş asırlık geleneğini , atalarının deneyim ve becerileriyle devam ettirmektedirler. Vraneştitsa’da hemen her ikinci aile çömlekçilikle uğraşıyor ve hepsi de başarılı ustadır.
Vraneştitsa Kırçova’nın 12 kilometre uzaklığında, Babasaç dağı eteklerinde, Kırçova vadisinin en güney bölümünde, Kırçova-Makedonskı Brod yolunun sağ tarafında bulunuyor. Deniz seviyesi yaklaşık 600 metre yükseklikte, köy ve etraf bölgesi zengin ormanları ve temiz dağ havasıyla bilinmektedir. Köy üç kilise ile sınırlıdır ve köy sakinlerinin anlatımına göre kiliseler birkaç asır öncesinde inşa edilmiştir.
Köyün üç büyük ve kil ile zengin yeri var. Daha geniş çevrede şimdiye kadar 470 küçük ve büyük kap bulunmuştur ve onlardan bazıları 2500 yıl öncesine aittir. Ustalar yüzyıl öncesinde olduğu gibi hala kili kazıyor ve işletiyor. Kazma ile kazırlar ve odun ateşte pişiriyorlar. Köyde bazıları 200 yıl kadar eski olan 70 soba mevcut. Nesneler genellikle parmaklarla veya özel alet borucukla, içine boya dökülerek ve içinden tüpten geçerek akan boyayla resmedilmektedirler . Ustalar boyayı kendileri yapıyor (beyaz, kırmızı veya mavi) ve itinalı karıştırma tekniğiyle güzel nüyanslar elde ediyorlar ve muhteşem tasarlanmış çömlek ürünleri kazandırmaktadırlar.
Meraklı türistler, çeşitliçömlek nesneleriyle donatılmiş misafirperver aileleri herzaman ziyaret etme olanaklarına sahiptir: su kabları, tava, kaplar, ibrikler, çömlek testiler. Tam ziyaret zamanı, dinsel geleneğe bağlı olan, çömlek üretiminin başlangıç sezonudur. Her yıl paskalya yortusunda tüm ustalar köyün merkezine toplanır ve çalıştıkları eserleri sergilemektedirler.
Kruşino
Kırçova’nın ziyaret edilmesi vazgeçilmez yer
Kruşino spor-rekreatif merkezidir, ziyaretçilerini gezilebilecek temiz ormanıyla karşılıyor ve dinlenmek için sakin doğa ve muhteşem eğlence yeri sunmaktadır. Kırçova merkezinin üç kilometer uzaklığında,Bistra dağı eteklerinde bulunuyor. Kruşino’da yoğun orman gezileri ve yerel yemek spesiyaliteleriyle eşsiz zaman ve tatlar yaşanmaktadır.