Shkup

METROPOL: Bashkim i trashëgimisë historike dhe jetës urbane

Shkupi është kryeqyteti i Republikës së Maqedonisë. Ajo është e vendosur në pjesën veriore të Republikës së Maqedonisë, në luginën e Shkupit. Ajo ka pozitë të favorshme gjeografike dhe atë trafikut, e cila është një pikë fillimi për komunikim më të gjerë nëpërmjet komunikacionit hekurudhor dhe ajror. Shkupi është një qytet në pjesën qendrore të Gadishullit Ballkanik. Ajo komunikon lehtë me rajonin e Mesdheut në jug dhe në rajonet e Evropës Qendrore dhe Veriore në veri. Ajo është e lidhur me detin Adriatik nëpërmjet Kachanichka Gorge.

Ajo është e lidhur me Republikën e Bullgarisë përmes Kumanovës dhe Kriva Pallankës në lindje, si dhe me Republikën Shqipërisë nëpërmjet Pollogut, Kërçovës Valley, Ohër-Prespë rajon në perëndim. Shkupi daton periudhën para-antike. Ky qytet kishte rëndësi strategjike gjatë periudhës antike, ishte i njohur si Skupi. Gërmimet nga qyteti antik Skupi janë në lokalitetin Zajchev Rid mbi fluksin e Lepenc lumit në Vardar, i cili është fshati tanishëm Zllokuqan. Skupi ishte kryeqyteti i Dardanisë. 

 

Shkupi: Qyteti i Solidaritetit

Në shekullin e XIX, qyteti filloi përsëri të përparojë, sidomos pas ndërtimit të hekurudhës së Vardarit në vitin 1873, dhe akoma më shumë në vitin 1888, kur në qytet u ndërtua hekurudha e Moravës bashkë me hekurudhën e Vardarit. Qyteti shënonte rritje të vazhdueshme të popullsisë. Në vitin 1836 numëronte 10.000 banorë, ndërsa në vitin 1858 -20.000 banorë. Ritmi i shpejtë i zhvillimit pas luftës në Shkup u ndalua nga tërmeti shkatërrues më 26 korrik 1963. Nga tërmeti me fortësi prej 9 ballë humbën jetën mbi 1.000 banorë, dhe rreth 3.000 ishin plagosur më rëndë dhe më lehtë. Nga fondi i përgjithshëm i strehimit të qytetit rreth 45% të objekteve u shkatërruan ose u dëmtuan, u shkatërruan ose dëmtuan shumë ndërtesa publike, objekte kulturore dhe njësi industriale.

Pas tërmetit në vitin 1963 në Shkup, si qytet i solidaritetit, rritet në një aglomerat bashkëkohor në të cilin u bë bashkim urbanistik të Lindjes dhe Perëndimit. Qyteti arrin përparim më të madh në kohën e udhëheqjes të Mbretit Dushan. Në atë kohë në Shkup, si qendër drejtuese dhe kulturore, zhvillohej tregti të gjallë e përparuar nga tregtarët e Dubrovnikut. Në atë kohë në Shkup është formuar Kodi i Dushanit. Gjatë pushtimit turk Shkupi vazhdoi të përparojë. U shpërngulën kolonët turq nga Azia e Vogël. Në qytet u ndërtuan shumë xhami, hamame dhe bujtina. Në çarshinë e vjetër të Shkupit u ndërtua bujtina Kurshumli. Bujtina e Daut-pashës është banjë.

 

Qendra tregtare e qytetit

Me sipërfaqe prej 121.000 m², kjo është qendra tregtare më e madhe në Ballkan. Shkupi është vendbanimi qendror në Republikën e Maqedonisë, i cili për shkak të pozitës së përshtatshme gjeografike-rrugore dhe radiusit të gjerë si zonë ndikuese dhe me rolin dhe pozitën e saj funksionale, mbikalon qytetet e tjera në shtet. Qyteti ka sektor gjerësisht të zhvilluar të veprimtarive dytësore dhe terciare. Qyteti paraqet qendër administrativo-drejtuese, ekonomike, rrugore, kulturore-arsimore dhe shëndetësore në vend. Gjatë kohës së Oktavijan Avgust, rreth vitit 13-11 para erës sonë, Skupi u bë kamp legjion. Më vonë, Skupi u bë një nga qytetet më të mëdha romake dhe vendbanimi më i rëndësishëm në rrugën Selanik – Dunav. Qyteti ka pasur formën e drejtkëndëshit prej 40 hektarë dhe mur rreth 3,2 metra i trashë dhe mori statusin koloni. Qyteti është shkatërruar nga tërmeti në vitin 518.

Në vendin e Skupit të vjetër janë gjetur gjurmë materialesh, dhe midis gërmimeve të shumta më të rëndësishme janë pjesët e teatrit të gjetura në vitin 1936. Në vendin e sotëm qyteti është ngritur pas vitit 518. Themelet e Shkupit të ri në gjysmën e dytë të shekullit të VI i ka vendosur mbreti Justinijan I (527 - 565). Për nder të tij, vendbanimi atëherë quhej Justinijana Prima. Mendohet se në periudhën e udhëheqjes së tij është ndërtuar kalaja Kale, e cila gjendet në anën e majtë të lumit Vardar. Në dy-tre shekujt e ardhshëm, me depërtimin e Kumanëve dhe Sllavëve, në qytet kryheshin shumë plaçkitje dhe shkatërrime, kështu që zhvillohej me ritëm të ngadaltë.  Pas shekullit të IX Shkupi bëhet qendër e rëndësishme bizantine. Në fund të shekullit të X, gjatë shtetit të Samuilit, Shkupi përmendet si qendër peshkopate. Në shekullin e XII gjeografi arab Indrizi e përmend si qytet të pasur me emrin Iskubia.

 

Kalaja e Justinijan të Parit

Mendohet se kalaja Kale, e njohur si Skopsko Kale (Kalaja e Shkupit), ka qenë e populluar që në kohën e neolitit dhe periudhës së hershme të bronzit, për të cilën dëshmojnë gjetjet e shumta arkeologjike. Kalaja ka origjinë nga koha e Mbretit Justinijan I (535). Për shkak të pozitës dhe rolit strategjik, gjatë historisë kalaja shpesh është sulmuar dhe përdorur nga pushtues të ndryshëm. Pas rënies së Mbretërisë së Samuilit (1018), qyteti u pushtua nga kryengritësit e Petar Deljan (1014-1041). Më pas, u sulmua nga Kumanët, Skitët, Peçenezët dhe të tjerë.

Në Kale janë gjetur mbetje të ndryshme arkeologjike. Sot kalaja e Shkupit Kale është një nga objektet më të dallueshme në Shkup me prani të motiveve të ndryshme kulturore dhe turistike. Kalaja e Shkupit paraqet një nga lokalitetet më provokuese dhe më të komplikuara për hulumtimet arkeologjike. Gjetjet në Kale datojnë nga parahistoria, nëpërmjet antikitetit dhe mesjetës, dhe deri në periudhën turke dhe shekullit të trazuar XX.

 

Ura e Gurit - Simbol i shkupit që nga shek.15

Simbol i Shkupit nga shekulli XV. Ura e Gurit në lumin Vardar është ndërtuar në gjysmën e parë të shekullit të XV. Ura bashkon pjesën e re dhe të vjetër të Shkupit. Rrugë anësore për shëtitje janë ndërtuar në vitin 1905, ndërsa në dekadën e fundit të shekullit XX janë rinovuar plotësisht. Në anën e majtë të lumit gjendet pllaka përkujtimore e qytetarëve të ekzekutuar në Shkup në vitin 1944 gjatë pushtimit fashist. Petar Karposh, hajdut i pamposhtur, udhëheqës i kryengritjes të madhe popullore të vitit 1689 kundër Perëndorisë Osmane, e njohur si kryengritja e Karposhit, në të cilën u çliruan territoret e Kriva Palankës, Kratovës dhe Kumanovës.

U shpall si mbret i Kumanovës. Është vrarë nga ana e Osmanlinjve mbi Urën e Gurit në Shkup në vitin 1689. Monumenti i Karposhit është vendosur në anën lindore të Urës së Gurit, në bregun e majtë të Vardarit. Në formën e tij paraprake, ura ka pasur 13 harqe, me gjatësi të përgjithshme prej 215 metra dhe gjerësi prej gjashtë metra. Me qëllim që të kthehet forma paraprake e Urës së Gurit, në vitin 1992 kanë filluar intervenime të reja, përmes të cilave është fituar gjerësia paraprake e urës.

 

Luftëtari mbi kalë–Sheshi Maqedonia

Monumenti i Aleksandrit të III të Maqedonisë. Gjenden në pozitën qendrore të sheshit Maqedonia. Monumenti u promovua zyrtarisht më 8 shtator 2011, me rastin e 20-vjetorit të shpalljes së pavarësisë të Republikës së Maqedonisë. mMonumenti është kompozim i shumë elementëve. Monumenti i Aleksandrit prej bronzi ka lartësi prej 14, 5 metra dhe peshë rreth 30 tonë. Në mes të kolonës 10 metra e lartë është vendosur luftëtari Aleksandri i III i Maqedonisë, i njohur si Aleksandri i Madh, me shikim drejt lindjes së diellit. Në atë piedestal ka tre unaza me pllaka të montuara, në të cilat janë prezantuar tre beteja. Midis tyre ka tre unaza prej bronzi, me dekorim dhe relieve zbukuruese. Rreth kolonës ndodhet shatërvani, i plotësuar me tetë luftëtar prej bronzi nga tre metra të lartë dhe tetë luanë, të lartë rreth dy metra e gjysmë, katër prej të cilëve janë kthyer nga ana e shatërvanit. Monumenti është vepra e Valentina Karanfilova – Stefanova.

Sheshi Maqedonia në Shkup më plotësisht është formuar në periudhën midis dy luftërave botërore, më saktë nga viti 1920 deri në vitin 1940. Është vendosur në kontekst të Urës së Gurit, si lidhje bazë të njësive qytetare nga ana e majtë dhe e djathtë të Vardarit. Rreth tij gjendeshin objekte të rëndësishme: Banka popullore, Posta, Shtëpia e Oficerëve, Dyqani i madh Na-Ma, hoteli Maqedonia, Pallati Ristiqev. Por, pas Luftës së Dytë Botërore, dhe sidomos pas tërmetit shkatërrues të vitit 1963, një pjesë e objekteve u shkatërruan, kështu që sot sheshi i Shkupit ka një pamje të ndryshme, por edhe sot në afërsi të tij gjenden objekte të rëndësishme drejtuese-administrative, kulturore, tregtare, bankare, turistike, restorante dhe objekte të tjera. Në afërsi të tij gjendet dhe Sheshi Pella me Portën Maqedonia, si portë e vërtetë për hyrje në shesh.

 

Shtëpia përkujtimore e Nënë Terezës

E ndërtuar afër vendit të shtëpisë të saj të lindjes. Shtëpia përkujtimore dhe monumenti i Nënë Terezës (1910-1997) janë vendosur në rrugën Maqedonia, në qendër të Shkupit. Dedikuar humanitares së madhe Agnesa Gonxha Bojaxhiu – Nënë Tereza, e lindur në Shkup, fituese e Çmimit Nobel për Paqe në vitin 1979. Sot, rendi i Nënë Terezës numëron rreth 3.000 motra dhe mbi 500 vëllezër në më shumë se 100 vende në botë.

Nënë Tereza është shpallur si qytetare e nderuar në qytetin e saj të lindjes Shkup, të cilin pas largimit të saj në misionin humanitar për të ndihmuar të uriturit dhe të vetmuarit e vizitoi vetëm katër herë: në vitin 1970, 1978, 1980 dhe në vitin 1986.

 

 

Çarshia e vjetër e Shkupit

Daton nga shekulli i XII,  zhvillim më të theksuar ka pasur nga shekulli XV deri në shekullin e XIX dhe paraqet njësi komplekse ekonomike-tregtare, arkitekturore dhe tradicionale. Çarshia është ndërtuar me stil oriental, me disa rrugica të gjera dhe disa të ngushta të shtruara me kalldrëm. Pranë tyre gjenden dyqane të ndryshme artizanale dhe  tregtare të vendosura me radhë dhe të ngjitura me njeri-tjetrin. Këtu ka zanate të ndryshme tradicionale, të tilla si farkëtarë, argjendarë, punues të qeramikës, këpucarë, rrobaqepës, orëtarë, kallajxhi, bakërpunues, samarxhinj me veprimtari të ndryshme prodhuese dhe shërbyese.

Gjithashtu, gjenden shumë dyqane me mall bashkëkohor industrial dhe prodhime që mund të gjenden vetëm këtu. Çarshia e vjetër e Shkupit ka pazarin më të madh e të gjelbër në Shkup. Çarshia është qendra e restoranteve më tërheqës me ushqime të shumëllojshme tradicionale.

 

Hamami Daut-Pasha (shekulli XV)

Monument mbresëlënës të arkitekturës islame dhe galerisë së artit. Hamami Daut-Pasha është banja e ndërtuar gjatë shekullit XV nga veziri i madh i Rumelisë. Ekziston mundësia që hamami të jetë ndërtuar nga mjeshtërit e shkollës së njohur Dibrane për ndërtim. I ndërtuar në qendër të Shkupit, rreth njëqind metra larg Urës së Gurit, hamami është rinovuar në mënyrë të hollësishme në vitin 1948. Pjesa më mbresëlënëse është çatia, e përbërë prej 13 kupola të shpërndara në mënyrë të pabarabartë. Në brendësinë e tij ekzistojnë 15 dhoma, me madhësi të ndryshme, të lidhura midis tyre me harqe të dekoruara me ornamente orientale.

Krahas Çifte Hamam dhe Mala Stanica, sot është pjesë e Galerisë Nacionale të Maqedonisë. Hamami i Daut Pashës ka koleksione nga shekulli i XV dhe XVI, me koleksion të pasur me piktura nga shekulli i XVIII dhe XIX, si dhe nga arti bashkëkohor i Maqedonisë. Hapësira e ekspozuar – Ekspozita e sotme e përhershme është formuar në vitin 2001, si prezantim i zhvillimit të artit të pikturimit në Maqedoni nga shekulli XIV deri në shekullin XX.

 

 

Kurshumli An (Hamami Kurshumli) (shekulli XVI)

Më i madhi nga karvan-pallatet e mëparshme – trashëgimi e dallueshme historike në Shkup. Mendohet se Kurshumli An (Plumb an) u ndërtua në mes të shekullit të XVI. Përbëhej prej dy pjesësh: njëra pjesë ishte për strehimin e tregtarëve dhe mallit, kurse në pjesën tjetër gjendej stalla, dhomat ndihmëse dhe dhomat për shërbëtorët. Për një kohë të gjatë ka shërbyer si grumbullim për tregtarët dhe karvanët e tyre dhe luante një rol të rëndësishëm për zhvillimin e jetës tregtare në qytet. Rolin e strehimit të natës e ka mbajtur deri në shekullin e XIX, dhe më pas u transformua në burg. Besohet se hamami ka marrë emrin e tij gjatë shekullit XIX, sepse çatia e tij është ndërtuar prej plumb. Brendësia e Kurshumli An është e mrekullueshme.

Mbizotëron qetësi të çuditshme, dhe për shkak të mënyrës së ndërtimit, krijohet efekt të jehonës. Mahnitin muret gjysmë rrethore në katin e dytë dhe shatërvani në mes të hamamit. Sot në hamam gjendet lapidari i Muzeut Arkeologjik, i vendosur në qelitë në katin përdhes. Çdo qeli përmban monumente që kanë origjinë nga e njëjta zonë dhe nga e njëjta periudhë, duke filluar nga shekulli i I para erës sonë dhe deri në antikitetin e vonë (shekulli IV), kur Maqedonia ishte provincë romake. Në koleksion përfshihen mbi 130 monumente.

 

Suli An (Hamami i Sulit) (shekulli XV)

Konaku qytetar sot është galeri dhe muze. Suli An është objekt nga shekulli XV, i ndërtuar nga Ishak Bej. Në shekullin e XVI u rinovua dhe katet e sipërme u përdorën si dyqane tregtare. Gjatë tërmetit pati shkatërrime serioze, por përsëri u rinovua në bazë të pamjes së tij paraprake.

Sot në të gjendet Galeria e artit bashkëkohor dhe Fakulteti i artit të pikturimit, ndërsa prej vitit 1983 aty gjendet Muzeu i Çarshisë së Vjetër të Shkupit.

 

 

Kulla e Sahatit (shekulli XVI)

Kulla e parë e sahatit në Perandorinë Osmane. Kulla e Sahatit në çarshinë e vjetër të Shkupit  ka origjinë nga mesi i shekullit XVI, më saktë nga periudha e vitit 1566 dhe deri në vitin 1572. Konsiderohet si kulla e parë e sahatit në Perandorinë Osmane, si pjesë e xhamisë të Sultan Muratit.

Është 40 metra e lartë dhe përbëhet nga disa pjesë që përfundojnë me kupola. Ora ka humbur gjatë tërmetit në Shkup në vitin 1963, kur kulla u dëmtua seriozisht. Sot, kjo ndërtesë e dallueshme tërheq vëmendjen e të gjithëve.

 

Xhamia e Mustaf-Pashës (1492)

Një nga ndërtesat më të bukura dhe më tërheqëse nga periudha osmane në Shkup. Xhamia e Mustafa Pashës e ndërtoi komandanti i Shkupit Mustafa Pasha në vitin 1492. Gjendet përballë me hyrjen e kalasë së Shkupit. Xhamia në thelb paraqet piedestal katror arkitektonik i ndërtuar me blloqe mermeri të dekoruara me ornamente të ndryshme. Minarja është ndërtuar me blloqe travertine.

Në këtë xhami gjendet sarkofagu i dekoruar i Umës – vajza e ndërtuesit të xhamisë, më pas shatërvani, mbetjet nga imaretet e dikurshme, medreseja etj. Sot është monument i rëndësishëm i kulturës dhe vend për rrëfim shpirtëror për pjesëtarët e besimit mysliman.

 

Monumenti i Skënderbeut

Hero që luftonte për vlera universale. Gjergj Kastrioti-Skënderbeu (1405 - 1468) është heroi popullor nga Shqipëria, luftëtar për lirinë nga pushtimi osman. Vepra e skulptorit Toma Tomai Dema Bekir nga Shqipëria, monumenti i Skënderbeut është vendosur në vitin 2006.

Skënderbeu konsiderohet si udhëheqës i madh, i cili mbronte dhe afirmonte vlerat e Evropës mesjetare nga luftërat e atëhershme osmane në Ballkan. Vendosja e monumentit në Shkup është vërtetim për shpirtin qytetar tradicional për bashkësi.

 

Kisha Shën Spas (shekulli XVII)

Ikonostasi në kishë përfshihet në veprat më të mira të gdhendura të miakëve. Kisha Shën Spas është ndërtuar deri në fund të shekullit të XVII dhe paraqet një nga monumentet më të rëndësishme të kulturës në Shkup. Gjendet në anën e djathtë të kalasë Kale. Në pamje duket e vogël dhe jo e bukur, por ka domethënie të madhe. Vlerë të veçantë ka ikonostasi, i cili është punuar pesë vjet dhe është përfunduar në vitin 1824. Është punuar nga vëllezërit Petre dhe Marko Filipovski nga fshati Gari dhe Makarie Frçkoski nga Galiçniku. Edhe pse ka dimensione relativisht të vogla, ikonostasi mahnit me mjeshtërinë e performancës së tij, me cilësinë e lartë artistike dhe pasurisë së përmbajtjes, që e përfshin në radhët e arritjeve më të larta të artit të gdhendjes. Si monument kulture i mbrojtur me ligj, në kishë kryhet meshë dhe rituale fetare vetëm për ditën e Shën Spas.

Ikonostasi është 10 metra i gjatë dhe përshtatet me tre anët e kishës. Skenat e Shkrimit të Shenjtë janë plotësuar me elemente dekorative  - gjethe, lule, kafshë dhe me motive të ornamenteve gjeometrike. Krahas stilit dominues baroken, në të ndërthuren dhe stile nga arti mesjetar të veprave drugdhendëse, motive nga Mesjeta dhe Rilindja, kompozime nga stili Rokoko, por edhe shumë motive nga arti lindor. Me këtë ndërthurje, Miakët krijuan një stil unik, i cili shpejt arriti majën e artit drugdhendës.

 

Muzeu i Maqedonisë

Institucion kompleks, i cili përbëhet nga seksioni arkeologjik, etnologjik, historik dhe nga seksioni artistik. Gjendet në Çarshinë e Vjetër, nën Kalanë e Shkupit. Muzeu i parë arkeologjik në Maqedoni është formuar në vitin 1924, ndërsa muzeu popullor i Maqedonisë është themeluar në vitin 1945. Në vitin 1949 njësitë e veçanta të Muzeut Popullor u transformuan në Muze  Arkeologjik dhe Etnologjik. Fillesat e seksionit historik datojnë nga viti 1952. Kompleksi i sotëm i muzeut është ndërtuar në vitin 1976. Në një lartësi prej 10.000 m², në një vend mund të shihen koleksione të sistematizuara të pasurisë kulturore-historike të Maqedonisë nga parahistoria e deri në ditët e sotme.

Etnologjia – seksioni përmban rreth 18.000 sende etnologjike, të cilat në mënyrë kronologjike datojnë nga shekulli X deri në shekullin XX: kostume popullore, stoli dhe zanate, arkitekturë, gdhendje dhe qeramikë, instrumente muzikore popullore, si dhe shumë sende shtëpiake  prej druri dhe metali. Historia – koleksion i pasur nga periudha Sllavo-Bizantine, qeveria osmane-turke në Maqedoni, ringjallja kulturore, lëvizja nacionale-revolucionare, periudha midis dy luftërave botërore e deri në NOV dhe ndërtimi pas luftërave në Maqedonisë. Arkeologji – Ekspozita e përhershme përmban sende arkeologjike nga gërmimet në të gjithë vendin: nga paleoliti, neoliti, koha e bronzit dhe hekurit, nëpërmjet periudhës romake dhe antike e deri në periudhën sllavo-bizantine.

Muzeu i qytetit të Shkupit

Dëshmi për Shkupin – nga neoliti e deri në ditët e sotme. Muzeu është vendosur në pjesën e rregulluar të Stacionit të Vjetër Hekurudhor, e shkatëruar gjatë tërmetit të vitit 1963. Pjesa relativisht e ruajtur e ndërtesës sot ka funksionin e muzeut, i cili ka sipërfaqe prej 4.500 m², prej të cilës 2.000 m² është vend ekspozues. Fondi i muzeut ka rreth 22. 000 sende nga rajoni i Shkupit, të shpërndara në pjesë për arkeologji, histori, etnologji, dhe histori të artit. “Shëtitja në të kaluarën” është ekspozita e përhershme e muzeut, e cila përfshin periudhën nga parahistoria e deri në fillimin e shekullit XX për Shkupin dhe rrethinën e tij. Sendet në Govrlevo janë strukturë themeluese të pjesës parahistorike të ekspozitës së përhershme arkeologjike në muze. Pranë Nënës së Madhe janë ekspozuar statuja të ndryshme antropomorfike dhe zoomorfe.

I zbuluar në vitin 1981, vendbanimi neolit Govrlevo u themelua para 8.000 vjet, dmth. në neolitin e hershëm, intensivisht zhvillohej gjatë neolitit të mesëm dhe u shua në neolitin e vonë, para 4.000 vjet.  Koleksioni i monumenteve litografike para muzeut është përbërë nga tridhjetë gurë nga qyteti antik Skupi, të zbuluara në lokalitetin Zajçev Rid, vetëm 5 kilometra nga qendra e sotme e qytetit. Muzeu qytetar ka rreth 23.000 sende nga Skupi. Nëpërmjet këtyre monumenteve prej guri mund të bëhet seksion kronologjik të kulturës materiale dhe shpirtërore në periudhën romake nga shekulli i dhe deri në shekullin e III. Katër arkivolet që gjenden në hyrjen e muzeut u zbuluan në Karposh 3, një nga lagjet më urbane të Shkupit të sotëm.

 

Muzeu i luftës Maqedonase

Muzeu i luftës maqedonase për shtetësi dhe pavarësi, Muzeu i VMRO-së dhe Muzeu i viktimave të regjimit komunist. Ndodhet në afërsi të urës së gurit, në bregun e majtë të lumit Vardar. Është ndërtuar në periudhën e vitit 2008 deri në vitin 2011, por zyrtarisht u hap më 8 shtator 2011. Përbëhet nga 13 dhoma, në të cilat në mënyrë kronologjike është prezantuar historia e popullit maqedonas që nga koha e hajdutëve deri në periudhën e socializmit. Në hyrjen e muzeut ndodhet origjinali i deklaratës për pavarësi të Maqedonisë.

Në muze gjenden 109 figura prej dylli të personazheve nga historia e Maqedonisë, një numër të madh të armëve origjinale dhe mobilie, skena masive dhe dokumente. Simbol kryesor i armëve nga kryengritja e Ilindenit. Ka pasur një funksion taktik në kryengritje duke shkaktuar dezorientim dhe konfuzion në radhët e ushtrisë turke. Creshovoto topçe (Topi i qershisë) gjendet para hyrjes së Muzeut.

 

Muzeu i holokaustit 

Qendra përkujtimore e holokaustit te Hebrenjve nga Maqedonia. Muzeu i holokaustit është një objekt i ri i ndërtuar në vendin e mëparshëm të lagjes së hebrenjve, në afërsi të Urës së Gurit, si një nga katër muzetë e tilla në botë, menjëherë pas muzeve në Jerusalem, Uashington dhe Berlin. U është dedikuar Hebrenjve të Maqedonisë (7.148 njerëz) të dëbuar në kampin e vdekjes Treblinka në Poloni gjatë luftës së dytë botërore. Në këtë muze është vendosur një ekspozitë e përhershme nga jeta e Hebrenjve në Maqedoni dhe në Ballkan.

Tre urna me hi të Hebrenjve të Maqedonisë- Në Maqedoni janë sjellë në vitin 1961 dhe janë ekspozuar në Manastir, Shkup dhe Shtip, ku i kanë mbledhur pothuajse të gjithë hebrenjtë e Maqedonisë natën midis 10 dhe 11 mars të vitit 1943 dhe në fund të muajit mars u dëbuan në Poloni nga monopoli i Shkupit.

Muzeu i artit bashkëkohor

Zbulimi, trajtimi dhe zgjerimi i artit dhe kulturës bashkëkohore. Muzeu i artit bashkëkohor ndodhet në Kalanë e Shkupit. Është ndërtuar në vitin 1970 si donacion i qeverisë së Polonisë pas tërmetit në Shkup në vitin 1963. Ka një sipërfaqe prej 5000 metra katrore në tre krahë të lidhura midis tyre.

Brenda tyre ndodhet hapësira për ekspozitë të përhershme, sallat për ekspozita të përkohshme, salla për mësimdhënie, shfaqje filmash dhe videoje, biblioteka dhe arkiva, punëtori konservatore, depo, administrata dhe shërbime të tjera ndihmëse. Ka një koleksion të çmuar ndërkombëtar dhe jep një vështrim përfaqësues në artin bashkëkohor të Maqedonisë.

 

Vodno

Shikim i mrekullueshëm drejt Shkupit dhe një udhëtim i papërsëritshëm me teleferikun nga Vodno e Mesme deri tek Kryqi i Mileniumit. Vodno është një lokalitet malor i cili ngrihet mbi qytetin e Shkupit me një lartësi deri 1.061 metra mbi nivelin e detit. Atje ndodhet Kryqi i Mileniumit dhe kompleksi i manastirit Shën Pantelejmon. Gjithashtu Vodno ka edhe park me pyje, shtëpi për alpinistë, shumë restorante me shtigje të rregulluara për alpinizëm, vende për parkimin e automjeteve dhe pamje të gjera panoramike. Nga Vodno duket pothuajse e gjithë lugina e Shkupit dhe qyteti i Shkupit. Për këtë shkak Vodno është lokaliteti më i vizituar në rrethinën e Shkupit.

Në qershor të vitit 2011 është lëshuar në përdorim teleferiku nga Vodno e Mesme deri tek Kryqi i Mileniumit, gjatësia e të cilit është 1750 metra dhe ngjitet nga lartësia 570 deri në lartësinë 1.068 metra mbi nivelin e detit. Teleferiku ka në dispozicion 28 kabina me kapacitet deri në 640 kilogram ose 8 veta, si dhe dy kabina për nga katër veta. Gondolat ose kabinat e teleferikut nga ana e jashtme janë të pajisura me mbajtëse për biçikleta. Kryqi i Mileniumit - Me 66 metra gjatësi, ky është objekti më i lartë në Maqedoni. Kryqi i Mileniumit është ndërtuar në vitin 2000 në majën Krstovar (1.061) në Vodno në afërsi të Shkupit, me rastin e kalimit nga mileniumi i dytë në mileniumin e tretë.

 

Manastiri Shën Pantelejmon (Nerezi e Sipërme) (shekulli XII)

Fillimi i rilindjes në pikturimin e afreskeve, 140 vjet para shfaqjes së rilindjes në Itali. Nga manastiri Shën Pantelejmon në zemrën e Vodnos, Shkupi dhe rajoni i tij duket si në ekran televiziv. Ky manastir ka një vlerë shumë të madhe në Maqedoni për sa i përket pikturimit të afreskeve dhe wshtw një nga veprat më të çmuara të pikturimit të kishave në Evropë. Në këtë manastir fillon rilindja e pikturimit të afreskeve pothuajse një shekull e gjysmë para shfaqjes së rilindjes në Itali nga Xhoto. Manastiri është ndërtuar në vitin 1164, në kohën e dinastisë bizantine Komneni. Kështu është shënuar në pllakën e mermerit e vendosur në derën kryesore tw hyrjes. Mjeshtrit dhe zografët më të mirë të asaj kohe e ndërtuan veprën e tyre më të mirë. Manastiri është ndërtuar me gurë dhe tulla, në formën e kryqit në hapësirw drejtkëndore dhe me pesë kupola.

Manastiri ka përjetuar rënie zjarri, tërmet, prishje dhe vjedhje, por mbeti dëshmitar i jetës së pasur kishtare dhe kulturore të shekullit XII dhe të qendrës mitropolie kishtare në Shkup. Ky manastir është pjesë e të gjithë botimeve enciklopedike më të rëndësishme për kulturën dhe artin e botës. Afresket e shekullit XII paraqesin luftëtarët e shenjtë dhe eremitët (zona e parë), festat e mëdha (zona e dytë), por më të rëndësishme janë afresket Vajtimi i Krishtit dhe Zbritja e tij nga kryqi. Të mrekullueshme janë dhe kompozimet Fjetja e Marisë, Takimi me Zotin, Shën Maria me Jezu Krishtin dhe Shën Pantelejmoni. Vajtimi i Jezu Krishtit - Për herë të parë janë shprehur ndjenjat e qarjes dhe vajtimit në fytyrën e Shën Marisë, e cila me lot në faqe e vajton duke e përkëdhelur trupin e pajetë të Jezu Krishtit. Në të vërtet ky është elementi-pararendës i realizmit nga rilindja.

 

Matka

Bukuri natyrore dhe kompleks objektesh për përjetim të bukur. Matka, lugina e fluturave, është një lokalitet karakteristik në afërsi të Shkupit. Ndodhet në anën veriperëndimore të Shkupit, në daljen e lumit Treska nga gryka e gjatë Shishevo. Matka është kompleks që ndodhet në një kanion të thellë në të cilin është ndërtuar akumulacioni i parë artificial në gadishullin e Ballkanit në vitin 1938.

Ka shumë shpella, qendër për trajnim të alpinizmit, rrjedhje e rregulluar të Treskës për kajak në ujëra të shpejta, kompleks prej shumë manastire, shtëpi malore, restorante, natyrë piktoreske me botë të pasur bimore dhe shtazore. Vetë akumulacioni ka një sipërfaqe prej 0.25 km ². Ka gjatësi prej 5.9 km,  me vëllim të dobishëm  prej 2,6 milion m³. Qëllimi i këtij akumulacioni është prodhimi i energjisë elektrike për qytetin e Shkupit.

 

Manastiri Shën Andrej, Matka (1389)

Formë e rrallë e ruajtur të kryqit të lirë në Maqedoni. Manastiri është ndërtuar në kanionin e Treskës. E ka ndërtuar Andreja, djali i dytë i mbretit Volkashin, në vitin 1389. Ka formën e një trikonhos të zgjatur me një kupolë në mes. Piktorët e afreskeve janë zografët mitropolit Jovan dhe murgu Grigorij, të cilët kanë punuar edhe në manastirin Preobrazhenie e Shenjtë (Shpërfytyrim i shenjtë) në Zrze.

Afresket në Shën Andrej janë risi në pikturimin mesjetar Maqedonas dhe vulë e stilit të ri në atë kohë me shfaqjen e hezikastisë në monasticizëm. Në tre zona janë paraqitur afreske të luftëtarëve të shenjtë Gjorgji, Dimitrij, Teodor Tiron dhe Teodor Stratilat në rritje të plotë, si dhe afreske me skena nga jeta e Zotit Jezu Krisht. Mbishkrimet janë shënuar me shkrim grek dhe me shkrim sllavo-kishtar.

 

Nëna e madhe-perëndeshë e lindshmërisë

Në Tumba Maxhari është zbuluar për herë parë imazh terakot të Nënës së Madhe, e prezantuar në një mënyrë të panjohur deri më sot midis kulturave neolite dhe vendet e tjera Ballkanike. Dimensionet mbresëlënëse të 39 cm lartësi dhe poza e qetë klasike e vigjiljes mbi zjarrin e shtëpisë e bëjnë këtë terakotë shumë ekskluzive. Pjesa e poshtme e figurës paraqet shtëpinë të mbrojtur prej saj. Neoliti i Maqedonisë karakterizohet me kult drejt Nënës së Madhe. Figurat e këtij tipi janë gjetur pothuajse në të gjitha gjetjet neolite në Maqedoni, por ndoshta më e bukur është Nëna e Madhe nga Tumba Maxhari.

Lokaliteti gjendet në lagjen e sotme Çento dhe paraqet lagjen më të rëndësishme të neolitit në Shkup – koha e re e gurit. Jeta këtu zhvillohej në vazhdimësi midis viteve 6000 dhe 4300 para erës sonë, pasuri ekonomike dhe përparësi kulturore në neolitin e mesëm (viti 5800 – 5200 para erës sonë). Janë gjetur shumë sende qeramike, të ekspozuara në Muzeun e Maqedonisë.  Nga viti 2008 e deri në vitin 2010 janë ndërtuar disa shtëpi në shpirtin e arkitekturës neolite, në të cilat tregohet një inventar të ndryshëm, me qëllim që të bëhet rikonstruksion i jetës të njeriut neolit. Shtëpitë janë ndërtuar me dru, kallam, kashtë, janë të veshura me baltë dhe të ndërtuara sipas traditave neolite. Shpërnfarja e sendeve të zbuluara në lokalitet tregon organizim të hartuar, të lidhur ngushtë me rëndësinë dhe rolin e vendit të shenjtë.

 

Skupi

Qyteti periudhës romake dhe antikitetit të vonë. Skupi është lokalitet arkeologjik, i cili gjendet në anën veriperëndimore 5 kilometra larg Shkupit, në afërsi të fshatit Zlokuqani. Muzeu i qytetit të Shkupit i kryen hulumtimet nga viti 1966 dhe seri në ditët e sotme. Deri tani janë hulumtuar muret, teatri, bazilika civile, vila urbane, banja urbane, rruga kardo, bazilika e krishterë, si dhe pjesë nga nekropoli i lindjes dhe i perëndimit. Qyteti romak u formua në periudhën nga shekulli XIII dhe deri në shekullin XI para erës sonë.

Gjatë shekullit të dytë Skupi morri pamje përfaqësuese, ku pjesë qendrore zinte teatri monumental. Në shekullin e IV u vu re rritje të veprimtarisë ndërtimore, kur u ndërtua dhe ndërtesa më përfaqësuese – Bazilika, dhe në fund të shekullit të IV ose në fillim të shekullit të V u ndërtua dhe një kishë tjetër të hershme të krishterimit. Në vitin 518 Skupi u shkatërrua nga  një tërmet shkatërrues, pas të cilit përfundon lëvizja e tij urbane, edhe pse ekzistojnë gjurmë se jeta në formën e një vendbanimi të vogël rural sllav vazhdoi deri në shekullin X dhe XI.

 

Ujësjellësi

Më shumë ujë në të hidhej nga burimet e shpateve të Skopska Crna Gora. Gjendet dy kilometra në veri të Shkupit. Është i ndërtuar me gurë dhe tulla dhe sot numëron 55 harqe të mbështetura mbi kolonat masive.

Edhe pse lidhej me Skupin, për shkak të ngjashmërisë me Kurshumli An, mendohet se është ndërtuar në shekullin e XV, kur Shkupi filloi të rritet me ndërtesat e reja Islame, për ndërtimin dhe funksionimin e të cilit janë dashur sasi të mëdha uji të pastër. Sasia e ujit ka qenë konstante dhe me ujësjellës të garantuar gjatë gjithë vitit.

 

Kliko këtu për të parë listën e akomodimit në Shkup

Kliko këtu për të parë listën e guidave turistike në Shkup

Kliko këtu për të parë listën e agjencive të udhëtimit në Shkup

Kliko këtu për të parë listën e turneve rreth Shkupit

Promote your Service

Activity

Add up to 3 images.

Validation code:
Enter the code above here :

Can't read the image? click here to refresh.